ZNAJDŹ ARTYKUŁ

Volume: 
Issue: 
3
Date of issue: 
Retrotranspozony (retroelementy) to klasa endogennych ruchomych elementów genetycznych, powszechnie obecnych w genomach kręgowców. W toku ewolucji wiele z nich utraciło swoją aktywność, a część która nadal ją zachowała odgrywa istotną rolę w organizacji, ewolucji i funkcjonowaniu genomów. W genomie człowieka stanowią znaczącą część i reprezentowane są przez trzy rodziny: LINE (przedstawiciel to elementy L1), SINE (sekwencje Alu) oraz SVA. Wszystkie zaliczane są do kategorii retroelementów pozbawionych zakończeń LTR (ang. non-LTR transposons) i rozprzestrzeniają się w genomach według podobnych zasad opisanych jako model „kopiuj i wklej” (ang. copy-and-paste). Molekularny mechanizm procesu wbudowywania kopii elementów w nowe miejsca genomu określany jest jako TPRT (ang. Target-Primed Reverse Transcription), a kluczowa rola przypisywana jest w nim odwrotnej transkryptazie. Największy wpływ na genom człowieka mają elementy rodzin LINE i SINE tj. odpowiednio długich i krótkich rozproszonych elementów jądrowych (ang. Long Interspersed Nuclear Elements, Short Interspersed Nuclear Elements). Pierwsze z wymienionych to struktury autonomiczne, natomiast SINE (podobnie jak SVA) w procesie transpozycji wykorzystują, niezbędną do tego celu, maszynerię enzymatyczną kodowaną przez elementy LINE. Retroelementy, jako niekodujące DNA, długo traktowane były jako tzw. junk DNA, a obecnie uznane są za jeden z czynników wpływających m.in. na ekspresję genów. Konsekwencją ich aktywności jest destabilizacja struktury genomu wynikająca z rekombinacji homologicznych oraz przypadków insercji de novo. W efekcie tych zjawisk dochodzi do delecji, inwersji, duplikacji, insercji, czy translokacji fragmentów DNA, a ich skutki dla funkcjonowania organizmu zależą od rozmiarów i miejsca uszkodzeń. O najbardziej spektakularnych można mówić kiedy pojawiają się w regionach kodujących, choć również w obszarze sekwencji niekodujących mogą zakłócać ekspresję wybranych genów. Mutageneza związana z aktywnością tych elementów prowadzi do wielu szkodliwych mutacji. Część z nich indukuje różne choroby genetyczne, w tym wiele postaci nowotworów, których komórki znane są ze swojej genetycznej niestabilności. U człowieka najczęściej przyczyniają się do niej elementy L1 i Alu z rodzin LINE i SINE. W komórkach nowotworowych wyróżnia je znaczący spadek metylacji DNA w porównaniu z jej poziomem w komórkach prawidłowych.
Author of the article: 

Redakcja
Andrzej ŁUKASZYK – przewodniczący, Szczepan BILIŃSKI,
Mieczysław CHORĄŻY, Włodzimierz KOROHODA,
Leszek KUŹNICKI, Lech WOJTCZAK

Adres redakcji:
Katedra i Zakład Histologii i Embriologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, ul. Święcickiego 6, 60-781 Poznań, tel. +48 61 8546453, fax. +48 61 8546440, email: mnowicki@ump.edu.pl

PBK Postępby biologi komórki